W 2022 roku pracownicy działów kadrowo-płacowych muszą mierzyć się z ciągłymi zmianami przepisów podatkowych wprowadzanych w ramach tzw. Polskiego Ładu. Częste zmiany powodują brak pewności przy naliczaniu wynagrodzeń pracowniczych. W niniejszym artykule postaramy się podsumować i porównać wszystkie zmiany wprowadzone zarówno w styczniu, jak i w lipcu 2022 roku.
Brak możliwości odliczania składki zdrowotnej od podatku
Najważniejszą zmianą wprowadzoną od stycznia 2022 roku jest likwidacja możliwości odliczania składki zdrowotnej od podatku. Do 2021 roku część składki zdrowotnej (7,75% podstawy wymiaru) mogło być odliczane od naliczonej zaliczki na podatek PIT. Od 1 stycznia 2022 roku taka możliwość została zlikwidowana, co skutkuje tym, że cała naliczona składka zdrowotna (czyli 9% podstawy jej wymiaru) jest potrącana z wynagrodzenia pracownika.
Polski Ład 2.0 obowiązujący od lipca 2022 roku nie zmienia tej zasady.
Zmiana zasad obniżania składki zdrowotnej do wysokości podatku
Na podstawie przepisów Polskiego Ładu zmieniły się zasady obniżania składki zdrowotnej do wysokości podatku. Wg przepisów obowiązujących do końca 2021 roku, jeżeli składka zdrowotna była wyższa niż obliczona zaliczka na podatek to składka ta była obniżana do wysokości naliczonego podatku.
Polski Ład modyfikuje tą zasadę w ten sposób, że częściowo odnosi się do wyliczeń podatku według zasad z 2021 roku. Według nowych zasad obniżania składki zdrowotnej należy porównywać wyliczoną kwotę składki zdrowotnej i wyliczoną kwotę podatku, ale według zasad obowiązujących do końca 2021 roku. Oznacza to de facto dla pracodawców konieczność liczenia zaliczki na podatek wg dwóch sposobów: według Polskiego Ładu do wyliczenia zaliczki do potrącenia i według zasad obowiązujących do końca 2021 roku do celów ograniczenia składki zdrowotnej.
Zmiana skali podatkowej
W 2022 roku nastąpiło kilka zmian związanych ze skalą podatkową. Część z tych zmian nie była zmieniana od 13 lat, dlatego też zmiany te mają odzwierciedlać aktualny poziom wynagrodzeń w gospodarce.
Do najważniejszych zmian związanych ze skalą podatkową należą:
- Podwyższenie progu podatkowego.
Dotychczasowy próg podatkowy wynosił 85 528 zł i nie był on zmieniany od 2009 roku. Od stycznia 2022 roku próg podatkowy został podniesiony i aktualnie wynosi 120 000 zł.
- Podwyższenie kwoty wolnej od podatku.
Od stycznia 2022 roku kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł.
- Obniżenie stawki podatku w pierwszym progu dochodowym.
Zmiany wprowadzone w styczniu 2022 roku nie dotyczyły stawek procentowych podatku, a zniwelowanie efektu braku możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku zostało wprowadzone innymi sposobami. Od lipca 2022 roku następuje jednak istotna zmiana dotycząca stawek procentowych podatku – w pierwszym progu dochodowym stawka podatku będzie wynosić 12% (dotychczasowa stawka wynosi 17%). Stawka podatkowa w drugim progu dochodowym, czyli powyżej 120 000 zł nie zmieniła się i wynosi 32%.
- Obniżenie stawki podatku dla umów ryczałtowych.
Zmiana stawki podatku dotyczy także umów opodatkowanych tzw. podatkiem ryczałtowym. Należą do nich m.in. umowy na kwotę niższą niż 200 zł. W ich przypadku od lipca 2022 stawka podatku obowiązująca te umowy będzie wynosić 12%.
- Zmiany kwoty zmniejszającej miesięczne zaliczki na podatek (ulga podatkowa).
Na skutek podwyższenia kwoty wolnej od podatku (od stycznia 2022) oraz stawki podatku (od lipca 2022) zmianie ulega także kwota zmniejszająca miesięczne zaliczki na podatek. Od stycznia 2022 roku wynosiła ona 425 zł, natomiast od lipca 2022 roku będzie wynosić 300 zł.
Co ważne do całości przychodów osiągniętych w 2022 roku będzie obowiązywać skala podatkowa wprowadzona 1 lipca 2022 roku. Będzie ona obejmować całość roku, a więc także dochody uzyskane w okresie styczeń – czerwiec 2022. Ewentualne nadpłaty lub niedopłaty podatku będą rozliczone przez pracowników w ich rozliczeniu rocznym za 2022 rok. Nie ma więc potrzeby przygotowywać korekt list płac z pierwszego półrocza tego roku.
Ulga dla klasy średniej – likwidacja od lipca 2022 roku
Polski Ład 1.0 od stycznia 2022 roku wprowadził nową ulgę, nazywaną ulgą dla klasy średniej. Miała ona na celu przede wszystkim zniwelowanie efektu straty spowodowanej likwidacją możliwości odliczenia składki zdrowotnej od zaliczki na podatek.
Ulga dla klasy średniej polega na odliczeniu od dochodu pewnej kwoty, której wysokość jest uzależniona od poziomu opodatkowanych przychodów. Do obliczeń tej kwoty zastosowanie miały specjalne, skomplikowane wzory opisane w ustawie.
Ulga ta przysługiwała tylko osobom otrzymującym przychody z tytułu stosunku pracy. Dodatkowo przychody te musiały znajdować się w przedziale 68 412 zł – 133 692 zł rocznie. Na comiesięcznej liście płac płatnik także miał obowiązek ujmować niniejszą ulgę (chyba, że podatnik złożył oświadczenie o niestosowaniu ulgi dla klasy średniej).
Ulga ta od lipca 2022 roku zostaje zlikwidowana. Dodatkowo przy rocznym rozliczeniu podatkowym ulga ta także nie będzie miała zastosowania.
Mechanizm rolowania zaliczek na podatek PIT – likwidacja od lipca 2022 roku
Po licznych głosach krytyki dotyczących zmian związanych z Polskim Ładem, a zwłaszcza jego wpływu na kwoty wynagrodzeń do wypłaty, do przepisów prawnych został wprowadzony mechanizm rolowania zaliczek na podatek.
Mechanizm ten polega na porównaniu wyliczeń zaliczki na podatek wg dwóch sposobów: według zasad z 2021 roku oraz według zasad z 2022 roku. Jeżeli podatek wyliczony według zasad z 2021 roku byłby niższy niż ten wyliczony według Polskiego Ładu to podatnik (nie tyko pracownik, ale także np. zleceniobiorca) miał potrąconą zaliczkę w niższej wysokości, natomiast różnica między tymi wyliczeniami była “przenoszona” na kolejne miesiące podatkowe. Różnica ta, nazywana podatkiem odroczonym, mogła być rozliczona z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, kiedy to wyliczenie według Polskiego Ładu byłoby korzystniejsze niż wyliczenie według zasad z 2021 roku. Jeżeli na koniec roku pozostałaby jeszcze jakaś kwota podatku odroczonego w założeniu miała ona być rozliczona przez pracownika w zeznaniu rocznym.
Pracownik mógł także złożyć oświadczenie o niestosowaniu nowego mechanizmu pobierania zaliczek na podatek. W takim przypadku podatek jest wyliczany wyłącznie według zasad wynikających z Polskiego Ładu, czyli przepisów wprowadzonych od dnia 1 stycznia 2022 roku.
Od lipca 2022 roku mechanizm ten zostaje uchylony. Nie ma potrzeby korygowania list płac za poprzednie miesiące. Wszelkie dopłaty lub niedopłaty zostaną rozliczone przez podatnika po zakończeniu roku podatkowego w jego rozliczeniu rocznym.
Nowe ulgi podatkowe
Polski Ład 1.0 wprowadził nowe ulgi podatkowe dla wybranych grup podatników. Poniżej zostaną przedstawione podstawowe informacje dotyczące każdej z nich.
- Ulga na powrót
Od 1 stycznia 2022 roku do katalogu zwolnień podatkowych dodano nowe zwolnienie podatkowe – Ulgę na powrót. Ulgą tą mogą być objęte przychody ze stosunku pracy, umowy zlecenie, działalności gospodarczej i zasiłku macierzyńskiego do wysokości 85 528 zł rocznie przez 4 kolejne lata podatkowe. Z ulgi tej mogą skorzystać osoby, które przeniosły swoje miejsce zamieszkania na teren Polski i z tego tytułu został polskim rezydentem podatkowym. Dodatkowe warunkami skorzystania z ulgi są następujące:
- podatnik zamieszkiwał za granicą co najmniej 3 lata przed skorzystaniem z ulgi
- podatnik zamieszkiwał w Polsce co najmniej 5 lat przez wyjazdem zagranicę
- podatnik posiada obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego kraju UE lub EOG
- podatnik posiada certyfikat rezydencji
- podatnik nie korzystał poprzednio w całości lub w części z tego zwolnienia
- Ulga dla rodzin 4 Plus
Kolejną ulga wprowadzoną przez Polski Ład jest ulga dla podatników z co najmniej czwórką dzieci – Ulga dla rodzin. Ulgą tą mogą być objęte przychody ze stosunku pracy, umowy zlecenie, działalności gospodarczej i zasiłku macierzyńskiego do wysokości 85 528 zł rocznie. Z ulgi mogą skorzystać osoby wychowujące co najmniej 4 dzieci.
- Ulga dla pracujących emerytów
Ostatnią z nowych ulg jest ulga dla pracujących seniorów. Ulgą tą mogą być objęte przychody ze stosunku pracy, umowy zlecenie, działalności gospodarczej i zasiłku macierzyńskiego do wysokości 85 528 zł rocznie. Z ulgi mogą skorzystać osoby po ukończeniu 60. roku życia w przypadku kobiet i 65. roku życia w przypadku mężczyzn, pod warunkiem, że:
- podatnik podlega ubezpieczeniu ZUS
- podatnik mimo nabycia uprawnienia nie otrzymuje renty bądź emerytury.
- Nowe zasady dotyczące oświadczeń pracowników
W 2022 roku wprowadzono szereg nowych zasad dotyczących oświadczeń pracowników związanych z kwestiami podatkowymi. Do najważniejszych zmian należą:
- oświadczenie PIT-2 może być złożone przez pracownika w trakcie całego roku podatkowego i wówczas ma zastosowanie już w trakcie bieżącego roku podatkowego;
- oświadczenie PIT-2- może być złożone także przez pracownika będącego emerytem lub rencistą, pod warunkiem, że pracownik złożył do organu rentowego oświadczenie o niestosowaniu kwoty zmniejszającej podatek;
- pracownik może złożyć oświadczenie o niestosowaniu pracowniczych kosztów uzyskania przychodu.
Od 2023 roku wejdzie w życie jeszcze kilka zmian w tym zakresie. Przede wszystkim pracownik będzie mógł w bardziej elastyczny sposób decydować o wykorzystaniu kwoty pomniejszającej miesięczną zaliczkę na podatek, zwłaszcza w sytuacji, gdy jest zatrudniony u kilku pracodawców. Do wyboru pracownik będzie miał złożenie oświadczenia o pomniejszaniu miesięcznej zaliczki na podatek o:
- 1/12 kwoty zmniejszającej podatek
- 1/24 kwoty zmniejszającej podatek
- 1/36 kwoty zmniejszającej podatek
Kolejną nowością będzie też możliwość złożenia tego oświadczenia nie tylko przez pracowników, ale także przez m.in. osoby wykonujące umowy zlecenie czy umowy o dzieło, kontrakty menadżerskie czy praktyki absolwenckie.
Od 2023 roku podatnik będzie także składał wnioski i oświadczenia istotne z punktu widzenia naliczenia zaliczki na podatek PIT na piśmie albo w inny sposób przyjęty u danego płatnika. Dzięki temu możliwe będzie złożenie takiego dokumentu także poprzez e-maila lub system kadrowo-płacowy.
Nowe reguły przewidziane od stycznia 2023 roku przesądzają ponadto, że oświadczenia i wnioski, co do zasady, dotyczą również kolejnych lat podatkowych i nie trzeba ich ponawiać każdego roku podatkowego. Dodatkowo po ustaniu stosunku prawnego (np. po zakończeniu umowy o pracę) płatnik nie będzie uwzględniał oświadczeń i wniosków złożonych przez podatnika. Wyjątkami będą jedynie wniosek o pobieranie zaliczek, mimo możliwości korzystania z ulgi dla młodych oraz wniosek o niestosowanie kosztów uzyskania przychodów
Objęcie zasiłku macierzyńskiego ulgami podatkowymi
Od 1 lipca 2022 roku zasiłek macierzyński został włączony do świadczeń objętych “zerowym PIT”. W związku z tym od tego świadczenia nie będzie potrącany podatek PIT, jeżeli podatnik korzysta z ulgi dla młodych, ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4 Plus lub ulgi dla pracujących emerytów. Co ważne zwolnienie to działa wstecz od 1 stycznia 2022 roku, a ewentualne potrącone zaliczki podatnik odzyska w swoim rozliczeniu rocznym.
Należy pamiętać, że pozostałe zasiłki ZUS nie zostały ujęte w tej preferencji.
Ubezpieczenie zdrowotne dla członków zarządu i prokurentów
Oprócz zmian w systemie podatkowym Polski Ład wprowadził także zmianę w ustawie zdrowotnej, na mocy, której obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym zostały objęte osoby powołane do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania i które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie. Chodzi tutaj przede wszystkim o członków zarządu, którzy swoje obowiązki wykonują na podstawie aktu powołania.
Powstały liczne wątpliwości dotyczące podlegania temu ubezpieczeniu przez prokurentów. Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa, a nie powołaniem. Aby uciąć wszelkie wątpliwości na mocy przepisów Polskiego Ładu 2.0 od 1 lipca 2022 roku prokurenci także są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Osoby podlegające ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu powołania lub prokury należy zgłosić do ZUS w ciągu 7 dni od dnia powołania do tej funkcji na druku ZZA. Odpowiedni kod dla tej grupy ubezpieczonych to 22 50 XX.
W obliczu ciągłych zmian niezwykle ważna jest szybka aktualizacja systemów kadrowo-płacowych, które mają wspomagać pracę działów HR. Dzięki temu firma zyskuje pewność, że wynagrodzenia pracowników są naliczone w sposób prawidłowy i zgodny z aktualnymi przepisami prawa podatkowego.
